(zie ook de algemene pagina “Dichterreis doorheen het Duitse Rijk” – met de verwijzing naar het “KZ Buchenwald”- en de pagina “Reisalbum“)
Deze informatie komt uit het boek van Frank Rutger Hausman “Dichte Dichter, Tage nicht” (2004), de foto’s uit het reisalbum uit de bijgevoegde cd-rom.
Hausman schrijft nog het volgende (pp. 116-117):
“Het is ook de vraag of er echte gesprekken zijn geweest tussen Duitsers en buitenlanders, omdat het programma zo krap was dat er nauwelijks tijd was om op adem te komen en de sociale bijeenkomsten die plaatsvonden waren voorgeschreven en goed georganiseerd. De reizende gasten konden de Duitse functionarissen echter nauwelijks vermijden, die genoeg tijd hadden om met hen om te gaan. De reiskosten bedroegen 52.695 RM, waarvan een restant van 11.635,43 RM overbleef en werd terugbetaald aan de Reichskas. Om aan elke deelnemer een souveniralbum te kunnen overhandigen, werd echter 2400 RM teruggevraagd (men kan de bedragen met 5 vermenigvuldigen om de huidige waarde in euro’s te berekenen [FRH]). Voor aanvang van de reis kregen alle deelnemers een gedrukt exemplaar van de route versierd met twee aquarellen waarvan de tekst hieronder is weergegeven. Opgemerkt moet worden dat alle reizigers afzonderlijk van hun thuisland naar het ontmoetingspunt in Bonn reden of zich bij de reisgroep verder naar het zuiden voegden.”
Route
Bonn
Bingen
veerboot Rüdesheim
Wiesbaden
Frankfurt
Hochheim a. M.
Geisenheim
Mainz
Frankfurt
Heidelberg Molkenkur
Baden-Baden
Straatsburg
Freiburg
kabelbaan naar “Schauinsland”
Konstanz
stoomboot naar Meersburg
stoomboot naar Lindau
München
Salzburg
Wenen
Baden bei Wien
autobus naar Grinzig, Kahlenberg
“stadtrundfahrt” Wenen
slaaptrein naar Berlijn
Berlijn
Weimar
omnibus naar slot Tiefurt
Onderaan deze pagina de video die ik maakte over deze reis ahv de foto’s uit het reisalbum waar Nand figureert, waarin de bezochte plaatsen in een vergelijkend ‘toen en nu’ kader worden geplaatst, met de graphic novel ‘Drieman‘ van mijn zoon Wide als rode draad.
Hausman heeft het gedrukte reisprogramma dat de deelnemers overhandigd werd kunnen inkijken en het letterlijk overgeschreven, hieronder dus de weergave zoals de deelnemers die toen voor ogen kregen. Foto’s en beschrijvingen zijn eigen toevoegingen, hier en daar een opmerking van Hausman [FRH].
Uitleg en geschiedenis van plaatsen, gebouwen en historische figuren via de links in het reisprogramma.
Foto’s van hotels meestal van prentkaarten, dateringen meestal van voor WO2.
Reisprogramma
BONN UND RHEINGAU
dag 1 Zondag 5 oktober
Bonn
Trefpunt Bonn Wachtzaal 2 Treinstation Bonn Ontvangstbureau (innerhalb der Fahrkartensperre) aanmelden met Hotelreservering
18.30 avondeten hotel
19.30 Begroeting raadhuis door Wilhelm Haegert + Burgemeester + Rector Universiteit Bonn
Overnachting:
Hotel Königshof
Hotel zum Goldenen Stern (foto met deelnemers voor de bus is hier getrokken, midden onderaan)
Hotel Vogt
dag 2 Maandag 6 oktober
vertrek aan Hotel zum Goldener Stern (Nand 7de van links):
Bonn (Bingen / Rüdesheim / Wiesbaden) + vertrek naar Frankfurt
07:45 Ontbijt
08.35 Vertrek naar Bingen
11.54 Aankomst in Bingen
([FRH] Jouhandeau: indruk maakt: Lorelei, wijndorpen, Mäuseturm Bingenbezoek huis Stefan George / grote muur die tuin verdonkert – wijnproeverij, 17 wijnen waarvan de laatse 5000DM per fles – geen gastenboek (door bombardement 1944?)
12.15 Middagmaal in Hotel Starkenburger Hof
15.00 met veerboot naar Rüdesheim – met reisbus naar ‘Niederwald denkmal’ door Rheingau naar Wiesbaden: Kurhaus en Kuranlagen ([FRH] cfr Frankfurter Zeitung, woensdag 8 oktober, nr 235: begroeting door Felix Piekarski, Heinrich Ritter, Reeg en de dichters Otto Anthes, Otto Doderer en Heinrich Leis)
17.30 vertrek met de trein naar Frankfurt (Main)
18.00 aankomst Frankfurt
19.00 avondeten en overnachting: Hotel Frankfurter Hof
FRANKFURT AM MAIN UND RHEINGAU
dag 3 dinsdag 7 oktober
Frankfurt a. M.
([FRH] Frankfurter Zeitung 9 oktober 1941 nr. 516 (zweite morgenblatt der Frankfurter Zeitung p.2 / Frankfurter Volksblatt nr. 278 woensdag 8 oktober: over ontvangst in Kurfurstenzimmer)
09.30 ontbijt
11.05 vertrek met de trein naar Hochheim a. M. Bezoek wijndomein stad Frankfurt + wijnproeverij
13.35 vertrek van wijnkelder Burgeff (Geisenheim – vlakbij wijndomein) met trein-omnibus naar stadhuis Mainz
13.50 aankomst Mainz ([FRH] ‘Mainzer Anzeigern’ nr.236 woensdag 8 oktober verslag: ontvangst & optreden kunstenaars en kunstenaressen Witte Zaal Kurfürstlichen Schloss)
14.00 middageten in Stadthalle Mainz – aansluitend naar wens: rondrit in omnibus door Mainz ([FRH] bezoek Gutenbergmuseum, vroegdrukken worden getoond – gastenboek vernietigd)
16.30 Kurfürstichen Schloss Mainz aansluitend ‘Rheinischer Kameradschaftsabend“ met optreden bekende kunstenaars uit Mainz ([FRH] zie krant hierboven verslag) (- nvdr: 9 maanden later brandde het slot volledig uit na een luchtbombardement)
overnachting: Hotel Frankfurter Hof
dag 4 woensdag 8 oktober
Frankfurt a. M.
09.30 Ontbijt
10.30 Rondrit door Altstadt Frankfurt, bezoek Goethehuis, Karmeliterklooster, Altstadt.
12.00 ontvangst Kurfürstenzimmer Römer aansluitend middageten in Turmgrill, Eschenheimer Turm (ingang Ufa-Palast links)
Kurfürstenzimmer + ondertekening “Goldenes Buch” (vooraan op de tafel), Nand midden achteraan, kijkend naar prent op de muur:
19.00 avondeten in Hotel, aansluitend: samenzijn in Sturm’s Weinstuben (onmiddellijke omgeving Hauptwache)
Nand 4de van links:
overnachting Hotel Frankfurter Hof
HEIDELBERG
dag 5 donderdag 9 oktober
Frankfurt a. M.
08.30 ontbijt
09.36 vertrek naar Heidelberg
11.08 aankomst
11.45 pad naar Molkenkur (uitzichtpunt) daar aansluitend:
middagmaal
bezichtiging van Ehrenfriedhof, Schloss en Feierstätte
19.30 avondeten Hotel Europäischer Hof
overnachting
Hotel Europäischer Hof
Hotel Reichspost
dag 6 vrijdag 10 oktober
Heidelberg
07:30 Ontbijt
08:15 vertrek naar Baden-Baden
10:28 aankomst
13:00 Middageten in Kurhaus Begroeting door de Scheffelbund
Op de trappen voor het Casino van het kuuroord Baden-Baden, Nand vooraan, 3de van rechts (witte pijl hierboven rechts geeft aan waar foto is getrokken) :
15:20 vertrek naar Straatsburg
16:55 aankomst
20:00 ontvangst en avondeten bij chef Zivilverwaltung Elzas, gouwleider en Reischstatthalters in het huis van de Reischstatthalter in aanwezigheid van dichters “over de Rijn”
overnachting in Hotel Graf Zeppelin
STRAATSBURG EN FREIBURG
dag 7 zaterdag 11 oktober
Straatsburg
09:15 ontbijt
10:30 naar wens: bezichtiging van Straatsburg
13:00 middageten
16:00 vertrek naar Freiburg aansluitend avondeten in hotel en overnachting in Hotel Zähringer Hof
Hotel Europäischer Hof
dag 8 zondag 12 oktober
Freiburg
08:30 ontbijt
09:00 vertrek met kabelbaan naar “Schauinsland”
10:00 aankomst, wandeling op de heuvel naar “Notschrei” en terug in “Schauinsland Berghotel”
12:30 middageten op uitnodiging van de Oberbürgemeister van Freiburg
14:00 terugreis naar Freiburg
16:30 bezichtiging stad Freiburg
19:00 avondeten
20:00 kultuurtreffen met Hitlerjeugd Ban Freiburg ,aansluitend gemoedelijk samenzijn in de Weinstube van Hotel Römischer Kaiser op uitnodiging van de Kreislieter Kreis Freiburg NSDAP
overnachting in Hotel Zähringer Hof, Hotel Europäischer Hof
dag 9 maandag 13 oktober
Freiburg
08:00 ontbijt
09:05 vertrek naar Konstanz
12:13 aankomst
12:30 middageten in „Insel-Hotel“
14:20 Met stoomboot naar Meersburg
14:45 aankomst bezichtiging van slot en tuinhuizen van de Duitse dichteres Annette von Droste-Hülshoff
16:30 kleine snack in raadskelder met wijnproeverij
17:35 vertrek met stoomboot naar Lindau
20:30 aankomst
20:45 avondeten in Hotel Bayerischer Hof
overnachting in Hotel Bayerischer Hof
LINDAU EN MÜNCHEN
dag 10 dinsdag 14 oktober
Lindau
09:00 ontbijt
11:45 middageten
13:12 vertrek naar München
17:17 aankomst in München
19:00 ontvangst met avondeten door de Oberbürgemeister van de hoofdstad der beweging, Reichsleiter Fiehler
(nvdr ‘hoofdstad dr beweging’, omdat Hitler in 1923 te München in de zgn “Bierkellerputsch” een eerste keer probeerde de macht te grijpen.)
Nand 2de van rechts, Fiehler midden, kijkend in de camera:
overnachting Hotel Bayerischer Hof
dag 11 woensdag 15 oktober
München
09:00 ontbijt
10:00 bezichtiging van de partijgebouwen en de stad München, leiding: Kessler, referent in Reichspropaganda amt München
13:00 middageten in hotel
15:00 bezichtiging van de grote Duitse kunsttentoonstelling 1941
in het Huis van de Duitse Kunst. Leiding: Directeur Kolb.
19:00 avondeten in hotel
overnachting Hotel Bayerischer Hof
SALZBURG
dag 12 donderdag 16 oktober
München
08:00 ontbijt
09:17 vertrek naar Salzburg
11:47 aankomst in Salzburg
13:00 middageten in Italiaanse Weinstube “Est-est”
aansluitend bezichtiging naar wens van bezienswaardigheden van de stad (Mozartmuseum, Mozart gedenkplaatsen etc.)
18:30 avondeten
20:00 Landestheater opvoering van “Figaros Hochzeit” van Wolfgang Amadeus Mozart
overnachting Hotel Österreischer Hof
Hotel Bristol
dag 13 vrijdag 17 oktober
Salzburg
08:30 ontbijt
10:10 vertrek naar Wenen
15:38 aankomst in Wenen Westbahnhof
19:00 avondeten in hotel
20:00 bezoek Weense Staatsopera “De verkochte Bruid” of Wiener Burgteheater “Madame [Kogels] Kegels Geheimnis” (met Curd Jurgens) aansluitend ontvangst met avondeten in Rathaus door de Oberbürgermeister van Wenen
overnachting
Hotel Bristol
Grand-Hotel
Hotel Imperial
WENEN
dag 14 zaterdag 18 oktober
Wenen
09:30 ontbijt
11:00 ontvangst in de Reichstatthalterei door Reichsleiter Baldur von Schirach
12:00 vertrek naar Kuurstad Baden bei Wien
13:00 ontvangst in Hotel Sacher door de Gauleiter van Gau Niederdonau Dr. Hugo Jury.
Aansluitend middageten in Hotel Sacher
15:00 Naar wens: bezoek Beethoven en Grillparzer gedenkplaatsen of bezichtiging van het Kurpark en spelcasino’s
Kurpark, Nand bovenaan, 1ste van rechts:
19:00 avondeten in hotel
overnachting Hotel Bristol, Grand-Hotel, Hotel Imperial
(afbeeldingen zie hierboven)
dag 15 zondag 19 oktober
Wenen
09:30 ontbijt
10:00 naar wens bezoek Weense musea en kunstplaatsen
12:00 met autobus naar Grinzig. Korte wandeling te voet op de Kahlenberg
Nand, midden voor de zuil, uitkijkend over de Kahlenberg:
13:00 middageten in restaurant “Kahlenberg”
(Nand midden, op de rug naar rechts kijkend):
20:30 avondeten in Wiener Hofburg op uitnodiging van Reichsleiter Baldur von Schirach
overnachting Hotel Bristol, Grand-Hotel, Hotel Imperial
(afbeeldingen zie hierboven)
dag 16 maandag 20 oktober
Wenen
09:30 ontbijt
10:00 stadsrondvaart met bezoek aana Nationale Bibliotheek, Stadsarchief Slot Schönbrunn en Belvedère
13:00 middageten in hotel
15:00 kameraadschappelijk samenzijn in Clubruimte van Auuslanddienst georganiseerd door de Wiener Kulturvereinigung samen met de Wiener Dichterkreis met medewerking van een Kwartet van de Wiener Philharmoniker
17:45 avondeten in hotel
19:10 vertrek met de slaaptrein naar Berlijn
07:56 aankomst Berlijn
BERLIJN
dag 17 dinsdag 21 oktober
dag 18 woensdag 22 oktober
dag 19 donderdag 23 oktober
voor het verblijf in Berlijn zijn een aantal ontvangsten voorzien, bezichtiging van de UFA opnamestudio’s in Neubabelsberg, bezoek aan een Berlijns theater en stadsbezoek (o.a. Rijkskanselarij), de precieze organisatie wordt de reizigers bezorgd bij hun aankomst in Berlijn
Rijkskanselarij, Nand wat verborgen, zie witte pijl:
overnachting Hotel Kaiserhof
In het hotel komen dan ook Ernest Claes (links) en Felix Timmermans (midden) langs, rechts de Italiaanse filosoof Alfredo Acito:
dag 19 donderdag 23 oktober
Berlijn
12:30 middageten
15:02 vertrek naar Weimar
18:55 aankomst in Weimar
19:30 avondeten in hotel
20:00 begroetingsavond door de stad Weimar in Hotel Elephant ter gelegenheid van het Duitse Dichtertreffen
overnachting
Hotel Elephant (rechts)
Hotel Erbprinz
WEIMAR
dag 20 vrijdag 24 oktober
Weimar
08:45 ontbijt in het hotel
09:30 werkvergadering in Kreishaus NSDAP, begroeting door de leider van de Abteilung Schrifttum des Reichsministeriums für Volksaufklärung und Propaganda en door de President van de Reichsschrifttumskammer. Twee dichterreferaten
13:00 middageten in het hotel
15:30 met de omnibus naar thee ontvangst in slot Tiefurt bij Weimar
intrede in Schoss Tiefurt:
Nand 3de van links (witte pijl):
“thee ontvangst”:
Nand midden achteraan, rechts van hem Filip De Pillecyn (met bril):
20:00 kamerconcert in het Wittumspalais
Concert Wittumspaleis, Nand 4de van links:
22:00 avondeten in Hotel Elephant op uitnodiging van de leider van de Abteilung Schrifttum des Reichsministeriums für Volksaufklärung und Propaganda, Ministerialdirigent Haegert
overnachting: Hotel Elephant, Hotel Erbprinz
dag 21 zaterdag 25 oktober
09:00 ontbijt
10:00 feestvoordracht door de dichter Bruno Brehm in het Nationaltheater
13:00 middageten in het hotel
15:00 ontvangst in Hotel Elephant door de President van de Reichsschrifttumskammer Statsrat Johst
19:00 avondeten in het hotel
overnachting: Hotel Elephant, Hotel Erbprinz
dag 22 zondag 26 oktober
09:00 ontbijt
10:00 feestelijke opening van de Buchwoche in de Weimar Halle redevoering door Reichsminister voor Volksaufklärung und Propaganda , Dr. Joseph Goebbels
Weimarhalle, Nand centraal 3de rij, 1ste rij 2de van rechts: Goebbels:
Nand rechts (witte pijl):
13:00 middageten in het hotel
15:00 ontvangst in Slot Weimar door de Gauleiter en Reichsstatthalter in Thüringen Fritz Sauckel
18:00 avondeten in hotel
19:00 feestopvoering in Nationaltheater
overnachting: Hotel Elephant, Hotel Erbprinz
dag 23 maandag 27 oktober
einde/vertrek
Impressies van een controversiële reis: